Rosnące ceny nośników energii przy jednoczesnym wzroście na nią zapotrzebowania rodzą obawy, że nie uda się zachować rentowności i konkurencyjności przedsiębiorstw. Dlatego coraz więcej firm decyduje się na rozwiązania pozwalające zmniejszyć zużycie energii, bądź gospodarować nią bardziej racjonalnie. Jednym z najskuteczniejszych są systemy zarządzania energią, szczególnie te inteligentne.
W szerokim ujęciu system zarządzania energią jest działaniem organizacyjnym z elementami obszaru technicznego, którego skuteczne wdrożenie powinno pozwolić na poprawę wyniku energetycznego, a co za tym idzie, obniżenie kosztów energii oraz stopnia oddziaływania na środowisko.
W ujęciu węższym to oprogramowanie, które pozwala na efektywniejsze zarządzanie energią, polegające na zmniejszeniu ilości energii niezbędnej do funkcjonowania przedsiębiorstwa lub na wydajniejszym gospodarowanie takim samym jej wolumenem. Nowsze, oparte na chmurze, systemy zarządzania energią zapewniają możliwość zdalnego sterowania. Systemy mogą gromadzić szczegółowe dane w czasie rzeczywistym dla każdego elementu wyposażenia i generują wskazówki dotyczące najatrakcyjniejszych możliwości oszczędzania energii.
Idealną sytuacją jest wdrożenie w przedsiębiorstwie systemu zarządzania energią zdefiniowanego w ujęciu szerszym, bowiem oprogramowanie mierzy i zarządza energią, ale nie wyrabia nawyków i odpowiedzialności wśród pracowników każdego szczebla, a to jest niezbędny element do wypracowania najskuteczniejszego systemu podnoszenia efektywności energetycznej.
Korzyści oferowane przez system zarządzania energią należy rozpatrywać w dwóch wariantach – po pierwsze, jako zalety używania samego systemu, a po drugie jako korzyści wynikające nie tylko z wprowadzenia, ale i certyfikacji systemu.
Do korzyści wynikających z wdrożenia zaliczamy:
Zalety z wdrożenia oraz certyfikacji do wszystkich wyżej wymienionych dodają:
Wydatki na energię, rozumianą jako wszelkie media produkcyjne, to jeden z najwyższych i najważniejszych kosztów operacyjnych, zazwyczaj niedostatecznie zbadanych i nieefektywnie zarządzanych. Tymczasem wiedza na temat zużycia mediów jest podstawą do rozpoczęcia procesów optymalizacji zużycia energii. Nie dysponując odpowiednimi danymi, a więc nie znając realnej konsumpcji, firmy często nie widzą możliwości takiej optymalizacji, a może ona dać oszczędności rzędu 25%.
Badania Kantar Milward Brown z 2017 roku pokazują, że aż 93% firm potwierdza, iż koszty związane ze zużyciem energii stanowią istotną część całkowitego kosztu produkcji, jednak większość z nich nie jest w stanie odpowiedzieć na pytanie o rzeczywisty koszt produkcji z perspektywy zużycia mediów. Jeśli dołożymy do tego, że 57% najbardziej energochłonnych przedsiębiorstw produkcyjnych mierzy zużycie energii na poszczególnych etapach produkcji, ale tylko 7% z nich instaluje liczniki konkretnym maszynom, a 30% firm ma tylko jeden licznik dedykowany całej fabryce, to jasno widzimy, jaką stanowi to barierę na drodze do zwiększenia efektywności produkcji.
Pomiar energii, tego jak, kiedy i gdzie jest ona zużywana to wiedza, jaką zdobywamy wraz z pracą systemów zarządzania energią. Wiedza ta jest nieoceniona nie tylko przy wycenianiu produktów, czy ustawianiu produkcji, ale również stanowi solidną podstawę przy planowaniu modernizacji i inwestycji w efektywność energetyczną. Dowiemy się dzięki niej np. w których obszarach możliwe i opłacalne s inwestycje w podniesienie efektywności energetycznej, a w których jest to ekonomicznie nieefektywne.
A oszczędności finansowe, które można poczynić tylko poprzez instalację inteligentnych systemów zarządzania energią wahają się, w zależności od energochłonności, rodzaju zużywanej energii, stopnia termomodernizacji i innych czynników istotnych z punktu widzenia efektywności energetycznej, wynoszą zwykle od 11 do nawet 41%. Zazwyczaj wartości oszczędności sytuują się w granicach 22- 27% rocznie.
Nie bez znaczenia jest też rodzaj wykorzystywanej energii i co za tym idzie poziom emisji gazów cieplarnianych, czyli ślad węglowy przedsiębiorstwa. Co do zasady powinien być on jak najmniejszy.
Jak pokazują prognozy, już samo zainstalowanie systemów kontroli zużycia energii w nowych budynkach oraz termoizolacja istniejących mogą dać wymierne rezultaty środowiskowe w kontekście obniżenia emisyjności gospodarki. Dzięki temu w kluczowym z punktu widzenia prawodawstwa unijnego roku 2030 powinno udać się obniżyć emisję w sumie o 30 Mt CO2, co stanowi aż około 13% łącznego potencjału redukcji emisji gazów cieplarnianych.
Zarządzanie energią w firmie nie powinno być traktowane jako jednorazowy projekt, czy ograniczać się do wdrożenia oprogramowania do zarządzania energią, choćby najbardziej zaawansowanego. Jeśli firmie naprawdę zależy na poprawie swojej efektywności energetycznej, to musi najpierw wykonać odpowiednie czynności służące poznaniu tego, jak obecnie zużywana jest energia, zmienić przyzwyczajenia w korzystaniu z energii, a następnie stale monitorować swoją działalność, aby wynajdywać możliwości ciągłego polepszania wyniku energetycznego. Do tego ostatniego idealnie nadają się systemy zarządzania energią w węższym rozumieniu definicyjnym.
Zanim jednak wybierzemy i wdrożymy aplikację powinno się wykonać kilka kroków:
Jak widzimy, software do zarządzania energią odpowiada jedynie za dwa ostatnie punkty z listy. Zmiana zarządzania energią to zatem wielopoziomowy proces, w którym technologia wspiera człowieka w najtrudniejszych zagadnieniach, sama jednak nie załatwi wszystkiego.
Na rynku jest obecnych wiele tego rodzaju produktów, ich implementacja będzie różnić się w zależności od przedsiębiorstwa i jego potrzeb. Obecnie najbardziej korzystnym wydaje się wybór inteligentnego systemu, który oferuje monitoring zużycia mediów w czasie rzeczywistym, pozwala na generowanie raportów i zestawień historycznych, a także daje możliwość automatycznego sterowania powtarzalnymi procesami, by odciążyć od tych czynności pracowników.
Przykładem takiego inteligentnego systemu zarządzania energią jest Lerta Energy Management System, dzięki któremu firma jest w stanie dokładnie zmierzyć, jak zużywa energię, gdzie ona, mówiąc kolokwialnie, ucieka, dowiedzieć się, gdzie istnieją obszary do poprawy, wywnioskować co trzeba zrobić, by podwyższyć efektywność energetyczną, a także zautomatyzować część procesów związanych np. ze sterowaniem ogrzewaniem, czy chłodzeniem.
Dodatkową zaletą jest integracja z Wirtualną Elektrownią Lerta, dzięki czemu przedsiębiorstwo może korzystać z możliwości dodatkowego zysku w postaci uczestnictwa w programach np. na rynku mocy, czyli programu DSR, pozwalającym zyskać nawet kilkaset tysięcy na samej tylko gotowości do ograniczenia poboru energii w przypadku wezwania do takiej redukcji. Jeśli wezwania nie będzie, pieniądze i tak są wypłacane.
Podstawowe elementy systemu zarządzania energią zostały określone w normie PN-EN ISO 50001:2012. System funkcjonujący na bazie standardu ISO 50001 może zostać wdrożony jako niezależny, jednak norma została opracowana w sposób umożliwiający łatwą integrację systemu zarządzania energią z innymi systemami, łącznie z tymi, które związane są z jakością, środowiskiem oraz bezpieczeństwem i higieną pracy.
Standard ISO 50001 określa wymagania dla ustanowienia, wdrożenia, utrzymania oraz doskonalenia systemu zarządzania energią oraz ma na celu pomóc przedsiębiorstwom stale zmniejszać zużycie energii i emisji gazów cieplarnianych. ISO 50001 jest odpowiedni dla każdej organizacji bez względu na wielkość, sektor oraz położenie geograficzne.
Certyfikowana organizacja pokazuje publiczne zobowiązanie do zarządzania energią. Daje to klientom, partnerom, pracownikom i kierownictwu większą pewność, że organizacja oszczędza energię i dba o środowisko naturalne.
ISO 50001 określa ramy wymagań, które pomagają organizacjom:
Najważniejsze korzyści wypływające z certyfikacji ISO 50001 to: