Wzrastające koszty pozyskiwania energii i eksploatacji urządzeń oraz prawodawstwo unijne i krajowe skłaniają do podejmowania działań mających na celu oszczędzanie energii, a co za tym idzie – zmniejszenie stopnia oddziaływania przedsiębiorstw na środowisko. Warto wiedzieć jakie możliwości stoją przed przedsiębiorstwami w tym zakresie, żeby dobrze przygotować się do transformacji energetycznej, która w związku z sytuacją klimatyczną przyśpiesza i niesie za sobą nieuchronne zmiany w modelu produkcji i konsumpcji energii. Zarządzanie energią jest jednym z najważniejszych zagadnień pojawiających się w kontekście nowego paradygmatu użytkowania energii. Dzisiejszy tekst jest wstępem do cyklu artykułów o zarządzaniu energią, z założenia porusza zagadnienia w sposób ogólny. W kolejnych artykułach będę rozszerzał zasygnalizowane dziś wątki.
Zarządzanie energią, czy raczej zużyciem energii, bywa różnie definiowane. Mówi się o nim np. jako o systematycznym stosowaniu zarządzania i technologii do polepszenia charakterystyki energetycznej, jako o kontroli, monitoringu i prowadzeniu działań zwiększających efektywność energetyczną, czy jako o doskonaleniu efektywności energetycznej organizacji poprzez wprowadzanie szeregu środków i metod mających na celu ułatwienie realizacji zadań proenergetycznych, dzięki któremu można zapewnić organizacji nieprzerwane dostawy energii i obniżenie kosztów jej zużycia.
Niezależnie od przyjętej definicji można założyć, że głównymi przyczynami podejmowania działań związanych z zarządzaniem zużyciem energii i surowców energetycznych są:
Redukcja zużycia energii to jedna z niewielu „redukcji”, która nie niesie ze sobą żadnych negatywnych skutków dla żadnej z zainteresowanych stron – ani dla właściciela firmy, ani dla pracowników, ani dla środowiska. Bezpośrednie i pośrednie korzyści wynikające z efektywnego zarządzania energią w przedsiębiorstwie przedstawia poniższa tabela:
| KORZYŚCI BEZPOŚREDNIE | KORZYŚCI POŚREDNIE |
| obniżony koszt zużycia energii | poprawa kontroli nad głównymi procesami w firmie która prowadzi do zwiększenia wydajności i większej niezawodności tych procesów |
| zmniejszenie oddziaływania na środowisko spowodowane zużyciem energii i redukcja emisji CO2 | w wielu przypadkach ograniczenie hałasu |
| zmniejszenie negatywnych skutków rosnących cen energii | poprawa poziomu komfortu w budynkach, w tym temperatury, wentylacji, natężenia światła itp. |
| zwiększona efektywność niektórych procesów w firmie (przykład: redukcja zużycia sprężonego powietrza w jednym z procesów, pozwala wykorzystać jego nadwyżkę w innym miejscu) | obniżone koszty utrzymania sprzętu/maszyn wynikające z lepszego ich funkcjonowania, |
| zwiększona wydajność produkcji/usług | redukcja przestojów, |
| poprawa wydajności sprzętu/maszyn w firmie | ograniczenie wytwarzania odpadów, |
| mniejsze zużycie wody |
Korzyści pośrednie mogą się nieco różnić w zależności od branży przedsiębiorstwa, niemniej prawie zawsze występuje tu wartość niefinansowa wynikająca z oszczędności energii, często przekraczająca wartość finansową oszczędzanej energii.
Zarządzanie energią w firmie, jeśli ma przynieść spodziewane korzyści, powinno być realizowane w pięciu oddzielnych etapach, kolejno wdrażanych w procesie stałego zwiększania efektywności.
„Większość firm, które stosują nowoczesne zarządzanie energią, obniżyły swoje rachunki za energię, a przy tym, jako wynik tego zarządzania, zmniejszyły zużycie wody i poprawiły gospodarowanie odpadami. Poprawiły ogólną wydajność swoich zakładów i zwiększyły konkurencyjność. Ponadto uzyskały łatwiejszy dostęp do finansowania zewnętrznego dzięki zwiększeniu stopnia zaufania inwestorskiego. W dłuższej perspektywie standardy zarządzania energią gwarantują trwałość wprowadzonych usprawnień oraz zapewniają stałe doskonalenie zarządzania energią powodujące coroczne obniżanie kosztów dzięki optymalizacji zużycia energii.*”
Wdrożenie zarządzania energią odbywa się za pomocą specyficznych technik i narzędzi. Kluczowe techniki to audyty energetyczne, monitorowanie i analizy porównawcze, natomiast kluczowe narzędzia to systemy zarządzania energią i powiązane standardy. W kolejnych akapitach przyjrzymy się głównym standardom określany przez normę ISO 500001 oraz pożytkom płynącym z audytów i stosowania systemu zarządzania energią.
Zarządzanie energią w firmie nie może być traktowane jako jednorazowy projekt. Jeśli firmie naprawdę zależy na poprawie swojej efektywności energetycznej, to musi stale monitorować swoją działalność aby wynajdywać możliwości ciągłego polepszania swojego wyniku energetycznego. Do tego służą m.in. systemy zarządzania energią.
System zarządzania energią to technologia, która szybko zyskuje na popularności na całym świecie. Działania, które za nią stoją, stają się coraz lepsze, a energia słoneczna i akumulatory na małą skalę stają się bardziej opłacalne.
Na rynku jest obecnych wiele tego rodzaju produktów, ich implementacja będzie różnić się w zależności od przedsiębiorstwa i jego potrzeb. Obecnie najbardziej korzystnym wydaje się wybór inteligentnego systemu, który oferuje monitoring zużycia mediów w czasie rzeczywistym, pozwala na generowanie raportów i zestawień historycznych, a także daje możliwość automatycznego sterowania powtarzalnymi procesami, by odciążyć od tych czynności pracowników.
Przykładem takiego inteligentnego systemu zarządzania energią jest Lerta Energy Intelligence, dzięki któremu firma jest wstanie dokładnie zmierzyć, jak zużywa energię, gdzie ona, mówiąc kolokwialnie, ucieka, dowiedzieć się, gdzie istnieją obszary do poprawy, wywnioskować co trzeba zrobić, by podwyższyć efektywność energetyczną, a także zautomatyzować część procesów związanych np. ze sterowaniem ogrzewaniem, czy chłodzeniem.
Dodatkową zaletą jest integracja z Wirtualną Elektrownią Lerta, dzięki czemu przedsiębiorstwo może korzystać z możliwości dodatkowego zysku w postaci uczestnictwa w programach np. na rynku mocy, czyli programu DSR, pozwalającym zyskać nawet kilkaset tysięcy na samej tylko gotowości do ograniczenia poboru energii w przypadku wezwania do takiej redukcji. Jeśli wezwania nie będzie, pieniądze i tak są wypłacane.
Przy planowaniu wdrożenia zarządzania energią warto się zastanowić nad tym, by system był zgodny z normą ISO 50001. Dla części firm, zwłaszcza zużywających duże ilości energii, taka certyfikacja będzie korzystna, w innych wypadkach może wystarczyć deklaratywna zgodność systemu normą. Nie daje to jednak żadnego formalnego potwierdzenia tego faktu przez niezależną jednostkę certyfikującą.
Podobnie jak w przypadku innych systemów zarządzania, certyfikacja systemu zarządzania energią ma charakter dobrowolny i może być wykonana w dowolnym momencie po wprowadzeniu planowego zarządzania energią.
Każde wprowadzenie systemu (certyfikowanego bądź nie) niesie ze sobą konkretne korzyści. Pozyskana wiedza przyczyni się do poprawy efektywności i konkurencyjności wytwarzania przez przedsiębiorstwo. Efektem tego będzie redukcja wpływu na środowisko, np. poprzez zmniejszenie emisji. Regularne audyty i przeglądy pomagają także na szybsze wykrycie awarii i anomalii w funkcjonowaniu urządzeń a dzięki lepiej zorganizowanemu mierzeniu także ocenić ich koszty.
*Na podstawie opracowania Decarb Europ, rozdz. Zarządzanie energią. dr. Bernarda Gindroza, Przewodniczącego CEN/CENELEC forum sektora do spraw zarządzania energią.