Aby właściwie zarządzać energią i osiągać spodziewane korzyści, konieczne jest właściwe wdrożenie wszystkich elementów systemu zarządzania energią.
Końcówka roku to zazwyczaj okres wzmożonych dyskusji o nadchodzących podwyżkach cen energii. Najbliższe zapowiadają się wyjątkowo dotkliwie. Ceny gazu szaleją, wzrośnie opłata mocowa, dystrybutorzy energii wnioskują o podwyżki rzędu 40%, szykuje się koniec systemów opustów dla prosumentów. Czy jest coś, co możemy zrobić, aby opłaty za energię nie uderzyły po kieszeni aż tak mocno? Rozwiązaniem jest podniesienie efektywności energetycznej, szczególnie, że każda złotówka w nią zainwestowana przynosi 4 zł oszczędności na energii.
Efektywność energetyczna, a właściwie jej systematyczna poprawa od kilu lat jednym z priorytetów Unii Europejskiej zarówno w zakresie efektywności energetycznej budynków, jak i urządzeń i procesów energochłonnych. Wynika to z założeń klimatycznych Unii, ale impuls dany przez nią warto wykorzystać w przedsiębiorstwie, poprawa efektywności energetycznej prowadzi bowiem do znaczących korzyści finansowych wynikających z jednej strony ze zmniejszenia zapotrzebowania na energię, z drugiej ze względu na wzrost wydajności związany z zastosowanymi technologiami.
Efektywność energetyczna. Co to jest?
Definicja efektywności energetycznej jest dla osób nie zajmujących się nią zawodowo zazwyczaj trudna do rozszyfrowania. Ustawa z 20 maja 2016 roku definiuje ją następująco:
Efektywność energetyczna to stosunek uzyskanej wielkości efektu użytkowego danego obiektu, urządzenia technicznego lub instalacji, w typowych warunkach ich użytkowania lub eksploatacji, do ilości zużycia energii przez ten obiekt, urządzenie techniczne lub instalację, albo w wyniku wykonywanej usługi niezbędnej do uzyskania tego efektu.
Nieco lepiej efektywność energetyczną zrozumieć można dzięki pojęciu poprawy efektywności energetycznej, zdefiniowanemu w normie PN-EN 16247. Oznacza ona ilość zaoszczędzonej energii ustaloną poprzez pomiar i/lub oszacowanie zużycia przed wdrożeniem i po wdrożeniu jednego lub więcej środków poprawy efektywności energetycznej, przy jednoczesnym zapewnieniu warunków normalnych dla czynników wpływających na zużycie energii.
Efektywność energetyczną w prostszy sposób możemy więc określić jako uzyskiwanie lepszych rezultatów bez zwiększania nakładów energetycznych. Na przykład termomodernizacja budynku pozwala na zużycie mniejszej ilości energii do ogrzania tych samych pomieszczeń. Innym przykładem może być oświetlenie LED, wytwarzające takie samo natężenie światła przy zapotrzebowaniu na energię zmniejszonym o około 80% w porównaniu ze źródłami żarowymi.
Efektywność energetyczna w działalności gospodarczej
Bywa, że poprawa efektywności energetycznej utożsamiana jest ze zmniejszeniem finalnego zużycia energii. Jest to jednak dość daleko idące uproszczenie, w działalności gospodarczej bowiem poprawa efektywności energetycznej może wiązać się ze zmniejszeniem zużycia energii, ale nie musi. Obejmuje ona również ograniczenie strat lub wprowadzenie nowego, efektywniejszego rozwiązania technologicznego, które w odniesieniu do danych początkowych wykaże końcowe zmniejszenie zapotrzebowania na energię do przeprowadzenia procesu lub zasilenia urządzenia.
Wyobraźmy sobie, że jakieś nowe rozwiązanie technologiczne pozwala na zwiększenie wydajności produkcji, co skutkuje niższym wskaźnikiem energetycznym dla tego procesu (np. mniejsze zapotrzebowanie na energię elektryczną do produkcji określonej ilości produktu). W tym przypadku, wraz z poprawą efektywności energetycznej (wskaźnik niższy niż przed modernizacją) wcale nie musi iść spadek zużycia energii (gdy np. wraz z nieznacznym wzrostem zużycia energii idzie kilkukrotny wzrost wydajności produkcji). Patrząc pod kątem samej efektywności energetycznej, proces po dokonaniu modernizacji jest mniej energochłonny (w odniesieniu do produktu), jednak mimo poprawy efektywności energetycznej widoczny będzie wzrost zużycia energii elektrycznej.
Efektywność energetyczna firmy
Po co zwiększać efektywność energetyczną w firmie? Przede wszystkim, aby obniżyć koszty funkcjonowania przedsiębiorstwa. Szacuje się, że każda złotówka przeznaczona na poprawę efektywności energetycznej przynosi firmie 4 złote oszczędności, rachunek ekonomiczny mówi więc sam za siebie.
Dodatkowo energia elektryczna staje się nie tylko coraz droższa, ale również mniej dostępna. Letnie upały sprawiają, że sieć energetyczna nie wytrzymuje obciążenia i następują przerwy w dostawach prądu głównie dla przemysłu. Oznacza to, że firmy muszą przechodzić na coraz bardziej energooszczędne technologie, które będą jeszcze bardziej efektywne energetycznie. Do biznesu powoli zaczyna również wkraczać trend związany z budynkami niskoemisyjnymi, czy nawet samowystarczalnymi energetycznie. Póki co przykłady możemy znaleźć wśród ogólnoświatowych korporacji o skandynawskich korzeniach, ale również w zakładach produkcyjnych Tesli, gdzie na dachu fabryki akumulatorów zainstalowano fotowoltaikę o mocy 70MW. Można śmiało założyć, że w nadchodzących latach coraz więcej przedsiębiorstw będzie decydowało się na radykalną poprawę efektywności energetycznej, co będzie wywołane zarówno regulacjami prawnymi, jak i koniecznością ekonomiczną, czy sytuacją klimatyczno-surowcową naszej planety.
Efektywność energetyczna budynku
Efektywność energetyczna budynku to jego zdolność do pokrycia zapotrzebowania energetycznego użytkowników przy zachowaniu minimalnych kosztów eksploatacji. Zgodnie z tą definicją, budynek o wysokiej efektywności energetycznej powinien być tani w utrzymaniu, nawet w okresie grzewczym. Przez wiele lat efektywność energetyczna budynków firmowych była zaniedbywana, pewien wyjątek mogą stanowić nowoczesne budynki biurowe i komercyjne, co w dużej mierze wynika z uregulowań prawnych. Niedogrzane zimą, czy przegrzane latem pomieszczenia to wciąż jeszcze codzienność polskich przedsiębiorstw. Wiele z nich dostrzega już jednak zalety wynikające z wyższej efektywności energetycznej i coraz częściej podejmowane są kroki do jej poprawy. Póki co bardziej widać to przy budynkach nowobudowanych, ale coraz więcej istniejących przechodzi termomodernizację.
Nie należy jednak ograniczać podniesienia efektywności energetycznej budynków do ich ocieplenia. Wpływ na nią mają bowiem także inne czynniki, jak:
- przepuszczalność promieniowania słonecznego przez przegrody przezroczyste,
- zastosowane systemy ogrzewania i chłodzenia,
- systemy wentylacji,
- instalacje pozwalające na produkcję energii ze źródeł odnawialnych,
- oświetlenie,
- sposób użytkowania budynku.
Efektywność energetyczna audyt
Zanim zdecydujemy o wydaniu pieniędzy na poprawę efektywności energetycznej warto przeprowadzić kompleksowy audyt energetyczny budynku, czy przedsiębiorstwa. Audyt energetyczny przedsiębiorstwa to procedura mająca na celu przeprowadzenie szczegółowych i potwierdzonych obliczeń dotyczących proponowanych przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej oraz dostarczenie informacji o potencjalnych oszczędnościach energii. Celem audytu jest określenie ilości i struktury zużywanej energii oraz zalecenie konkretnych rozwiązań technicznych, organizacyjnych i formalnych, a także określenie ich opłacalności. Powinien on zawierać szczegółowy przegląd zużycia energii zarówno w budynkach lub zespołach budynków, jak i w instalacjach przemysłowych, liniach produkcyjnych oraz w transporcie, odpowiadających łącznie za co najmniej 90% całkowitego zużycia energii przez przedsiębiorstwo.
Co ważne audyt energetyczny obejmuje również wnioski poaudytowe związane z podjęciem i realizacją inwestycji mających na celu racjonalizację zużycia energii. We wnioskach określa się, które modernizacje są opłacalne oraz jakie maszyny, inwestycje i rozwiązania techniczne są najkorzystniejsze w celu osiągnięcia jak najwyższej efektywności energetycznej.
Warto nadmienić, że dla części przedsiębiorstw taki audyt jest obowiązkowy, a dla tych, dla których nie, staje się obowiązkowy w momencie, gdy starają się o pozyskanie środków państwowych lub unijnych na podwyższenie efektywności energetycznej.
Efektywność energetyczna inwestycje
Jeśli wiemy już, jak wygląda w naszym przedsiębiorstwie gospodarowanie energią i w zaleceniach audytu otrzymaliśmy informację, że istnieje ekonomicznie uzasadniona potrzeba inwestycji w podniesienie efektywności energetycznej firmy, zastanówmy się, jak możemy to osiągnąć. Paleta możliwości w zakresie działań zmierzających do poprawy efektywności energetycznej, a tym samym obniżenia kosztów funkcjonowania przedsiębiorstwa jest bardzo szeroka. W wielu przypadkach nie wymagają one stosowania zaawansowanych technologii, lecz związane są z typowymi działaniami optymalizacyjnymi w zakresie procesów i infrastruktury energetycznej przy małych lub średnich nakładach inwestycyjnych. Do takich działań można zaliczyć np. ograniczanie strat związanych z poborem energii biernej, poprawę izolacji instalacji przemysłowych czy modernizację oświetlenia, przede wszystkim zaś zastosowanie systemów zarządzania energią w firmie.
Bardzo często nie musimy się zastanawiać, co usprawniać, bowiem podpowiada nam to Dyrektywa 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r.:
- procesy produkcji towarów – bardziej efektywne użycie sprężonego powietrza, kondensatorów, przełączników i zaworów, użycie automatycznych i zintegrowanych systemów, efektywnych trybów oczekiwania,
- silniki i napędy – większe zastosowanie elektronicznych urządzeń kontrolnych, napędy bezstopniowe, zintegrowane programowanie użytkowe, zmiana częstotliwości, silniki elektryczne o dużej efektywności,
- wentylatory, napędy bezstopniowe i wentylacja – nowe urządzenia/systemy, wykorzystanie naturalnej wentylacji,
- zarządzanie aktywnym reagowaniem na popyt – zarządzanie obciążeniem, systemy do wyrównywania szczytowych obciążeń sieci,
- wysoko efektywna kogeneracja – urządzenia do skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej,
- ogrzewanie i chłodzenie – pompy cieplne, nowe efektywne kotły,
- izolacja i wentylacja – izolacja ścian i dachów, podwójne/potrójne szyby w oknach, pasywne ogrzewanie i chłodzenie,
- ciepła woda – instalacja nowych urządzeń, bezpośrednie i efektywne wykorzystanie w ogrzewaniu przestrzeni,
- oświetlenie – modernizacja oświetlenia, nowe wydajne żarówki i oporniki, systemy cyfrowych układów kontroli, używanie detektorów ruchu w budynkach handlowych,
- gotowanie i chłodnictwo – nowe, wydajne urządzenia, systemy odzysku ciepła,
- pozostały sprzęt i urządzenia – urządzenia do skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej, nowe wydajne urządzenia, sterowniki czasowe dla optymalnego zużycia energii, instalacja kondensatorów w celu redukcji mocy biernej, transformatory o niewielkich stratach,
- produkcja energii z odnawialnych źródeł i zmniejszenie ilości energii nabywanej – kolektory słoneczne, krajowe źródła termalne, ogrzewanie i chłodzenie pomieszczeń wspomagane energią słoneczną.
