Rynek mocy. Co oznaczają zmiany w ustawie?

Nowelizacja ustawy o rynku mocy obowiązuje od wczoraj (1.09.2021r.). Zmiany w funkcjonowaniu rynku mocy przez nią wprowadzone będą miały odczuwalne skutki dla wszystkich aktorów rynku energii: wytwórców, odbiorców instytucjonalnych, biznesowych i prywatnych. Nacisk położono na zwiększenie bezpieczeństwa dostaw i ekologię.

Rynek mocy w Polsce po zmianach

Nie minął jeszcze rok, jak działa rynek mocy w Polsce, a już doczekaliśmy się pierwszych zmian. Wynikają one przede wszystkim z wymogów dostosowania do prawa unijnego, a konkretnie do rozporządzenia 2019/943 i dotyczą m.in. sposobu naliczania opłaty mocowej, norm emisyjnych jednostek wytwórczych, kar za opóźnienia w oddaniu do użytkowania jednostki wytwórczej i możliwości obrotu zobowiązaniami mocowymi na rynku wtórnym.

Nowe ustalenia dotyczą również magazynów energii. Ujednolicone zostały pojęcia w prawie energetycznym, włączono magazyn do definicji jednostki fizycznej wytwórczej i dodano je do listy podmiotów wnoszących opłatę mocową.

Ulgi dla energochłonnych. Kto zapłaci za rynek mocy?

Najbardziej interesujące z punktu widzenia odbiorców energii są zmiany w sposobie naliczania opłaty mocowej i związane z tym ulgi. Nowelizacja wprowadza model, w którym wysokość opłaty mocowej dla wszystkich odbiorców energii, włącznie z gospodarstwami domowymi, będzie uzależniona od indywidualnej krzywej poboru, czyli od różnicy pomiędzy zużyciem energii w godzinach szczytowego zapotrzebowania a zużyciem w pozostałych godzinach doby. Premiowane będą podmioty o płaskiej krzywej zużycia dobowego, czyli np. zakłady pracujące na trzy zmiany, które zużywają porównywalne ilości energii przez całą dobę. Będą one mogły zyskać ulgę wynoszącą nawet 83% wysokości opłaty mocowej.

Dowiedz się jak możesz zmniejszyć opłatę mocową.

Do końca 2027 roku będzie obowiązywał hybrydowy model naliczania opłaty mocowej z podziałem na odbiorców ryczałtowych, dla których, jak to ma miejsce dziś, wysokość opłaty mocowej uzależniona jest od rocznego poboru energii elektrycznej (tę grupę rozszerzono na wszystkie podmioty z taryfą G oraz taryfą C1 o mocy umownej do 16 kW) oraz odbiorców nie ryczałtowych, czyli z grupy taryfowej C1 o mocy umownej  powyżej 16 kW oraz z grup taryfowych C2, B i A, dla których opłata mocowa będzie uzależniona od poboru energii w godzinach ogłoszonych przez Prezesa URE jako  godziny szczytowego zapotrzebowania.

Odbiorcy ci zostaną przyporządkowani do czterech grup. Przyporządkowanie i związane z tym ulgi w wysokości opłaty mocowej przedstawia poniższa tabela:

Więcej o sposobie naliczania opłaty mocowej przeczytasz w tekście: Jak obliczyć opłatę mocową?

Jeśli weźmiemy pod uwagę, że odbiorcy z grup, które mogą starać się o najwyższe ulgi to z reguły przedsiębiorstwa o dużej energochłonności i do tej pory płacili oni największe opłaty, to koszty funkcjonowania rynku mocy (a te nie ulegną zmianie) zostaną przerzucone na odbiorców, którzy uprawnień do ulg nie będą mieli, a których jest najwięcej. Niestety, oznacza to, że ceny prądu dla większości biznesów i gospodarstw domowych będą wyższe.

Rozwiązanie to ma też swoje zalety. Zachęca odbiorców energii do świadomego zużywania prądu w ciągu doby, a tym samym może poprawić bilansowanie zapotrzebowania na energię, co z kolei zwiększy bezpieczeństwo dostaw energii.

Nowe normy emisji. Dla kogo rynek mocy?

Jedną z najważniejszych zmian wprowadzonych nowelizacją jest zamknięcie możliwości udziału w aukcjach rynku mocy jednostkom wytwórczym nie spełniającym limitu emisji CO2 w wysokości 550 g/kWh wytworzonej energii elektrycznej. Do tej pory nie było w ogóle wymagań dotyczących emisji. Takie rozwiązanie ma premiować powstawanie nowych źródeł niskoemisyjnych oraz konwersję już istniejących (głównie elektrowni węglowych) na zasilanie paliwem bardziej przyjaznym dla środowiska, np. gazem.

Najbardziej restrykcyjne jest nowe prawo wobec jednostek nowych, które przy niespełnieniu norm emisyjnych zostały całkowicie wykluczone z rynku mocy. Dla już istniejących jednostek emitujących powyżej normy nic się nie zmieni do 30 czerwca 2025 roku, natomiast później stracą one możliwość udziału w aukcjach, za wyjątkiem tych przedsiębiorstw, które w ujęciu średniorocznym emitują poniżej 350 kg CO2/kW/rok.

Na rynku wtórnym będą mogły dalej uczestniczyć jednostki, nie spełniające limitów emisji, ale tylko i wyłącznie te, które powstały przed 4 lipca 2019. Mogą one kupować obowiązek mocowy wynikający z umów wieloletnich z pierwszym okresem dostaw sprzed 2025. Warto również pamiętać, że na mocy art. 22, ust. 5, kontrakty zawarte do 31 grudnia 2019 r. pozostają w mocy.

Przekonaj się, ile możesz zarabiać na rynku mocy w programie DSR

Rynek mocy. Pozostałe ważne zmiany

Nowelizacja zmienia sposób naliczania kar za opóźnienie w oddaniu jednostki do eksploatacji ze stałej o wartości 15 proc. miesięcznej wartości obowiązku mocowego na system progresywny: od 5 proc. w pierwszym roku, poprzez 15 proc. w drugim do 25 proc. miesięcznej wartości obowiązku mocowego w trzecim roku dostaw. Wprowadza też m.in. możliwość korekty mocy osiągalnej nowej jednostki rynku mocy wytwórczej o nie więcej niż 5 proc. po zakończeniu inwestycji.

Nowe regulacje wprowadzają możliwość obrotu wtórnego obowiązkiem mocowym, co w założeniu ma usprawnić funkcjonowanie rynku wtórnego poprzez lepsze zarządzanie ryzykiem związanym z możliwością wystąpienia awarii i karami za niewykonanie umów mocowych. Przepisy te zakładają m.in., że dostawca mocy, w ramach transakcji na rynku wtórnym, może po zakończeniu aukcji dodatkowych przenosić na inną jednostkę rynku mocy obowiązek mocowy. Do umów, których przedmiotem jest obrót wtórny obowiązkiem mocowym, nie będzie stosowane prawo zamówień publicznych.

Od kiedy zmiany na rynku mocy?

Nie wszystkie zmiany wejdą w życie od momentu opublikowania noweli. Naliczanie opłaty mocowej wg modelu dobowego zużycia dla wszystkich podmiotów będzie możliwe od 1 stycznia 2028 roku. Do tej chwili muszą zostać zamontowane u wszystkich odbiorców liczniki zdalne. Obowiązki związane z limitami emisji dwutlenku węgla dla niektórych odbiorców wejdą w życie w połowie 2025 roku, aby dać czas największym emitentom na przystosowanie się do nowych warunków ochrony środowiska.